Tumorcellen hebben vaak speciale eiwitten op hun oppervlak, immuuncheckpoints genoemd, die werken als een rem op het immuunsysteem. Checkpointremmers halen deze rem weg, zodat afweercellen in ons lichaam, de zogeheten T-cellen, de tumorcellen weer kunnen herkennen, aanvallen en doden. Atezolizumab, nivolumab en pembrolizumab zijn dergelijke checkpointremmers, deze blokkeren de checkpointeiwitten PD-1 of PD-L1. Onderzoekers van het Prinses Máxima Centrum, waaronder prof. dr. Michel Zwaan, inventariseerden de veiligheid en werkzaamheid van atezolizumab bij kinderen. Dat deden ze samen met onderzoekers van het ITCC (Innovative Therapies for Children with Cancer, een Europees samenwerkingsverband voor de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen bij kinderen). De resultaten zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift The Lancet Oncology.
Atezolizumab
Bij ongeveer 9% van de kinderen met een solide tumor (zoals een neuroblastoom) of een lymfoom is het checkpointeiwit PD-L1 aanwezig op de tumorcellen. Daardoor kunnen die tumorcellen ontsnappen aan het immuunsysteem. In dit onderzoek werd bekeken of het blokkeren van PD-L1 met atezolizumab een veilige en effectieve behandeling is voor kinderen met verschillende solide tumoren of lymfomen, bij wie de ziekte was teruggekomen (recidief) of die onvoldoende reageerden op eerdere behandelingen (refractair).
Beperkte werking
De kinderen konden atezolizumab goed verdragen, hoewel ze wel last kregen van bijwerkingen als koorts en vermoeidheid. Tegen de verwachting in was de klinische werking van atezolizumab echter beperkt. In andere onderzoeken met nivolumab en pembrolizumab bleken deze checkpointremmers ook weinig effect bij kinderen te hebben. Mogelijk komt dat omdat kindertumoren weinig aangrijpingspunten hebben voor T-cellen om actief tegen te zijn, of omdat op kindertumoren andere checkpointeiwitten actief zijn dan bij volwassenen.
Uitzondering daarop is dat checkpointremmers wel werkzaam zijn bij twee specifieke groepen kindertumoren: bij Hodgkinlymfoom, en bij tumoren waar heel veel genetische afwijkingen in aanwezig zijn. Dat komt soms voor bij onderliggende mankementen in het DNA-reparatiesysteem, maar kan ook geïsoleerd in een tumor voorkomen. Hier wordt actief naar gezocht in de iTHER 2.0-studie die nu loopt in het Prinses Máxima Centrum, daarbij zoeken we aangrijpingspunten voor het behandelen van kinderen die de ziekte teruggekregen hebben.