Stamceltransplantatie kan nodig zijn in de behandeling van leukemie en ook andere bloedziekten. Stamcellen zijn basiscellen waaruit alle types cellen ontstaan. De stamcellen die bloedcellen maken, zitten in het beenmerg. Soms gaat er in de stamcellen iets mis, dat kan leiden tot bijvoorbeeld leukemie. De zieke stamcellen moeten dan vervangen worden door gezonde cellen van een donor.
Immuunsysteem
Omdat de donorcellen niet uit het eigen lichaam komen, kan het immuunsysteem hier op reageren en de donorstamcellen aanvallen. Om dit te voorkomen wordt het immuunsysteem van het zieke kind voorafgaand aan en na de stamceltransplantatie onderdrukt. In het beenmerg van de donor zitten ook afweercellen, T-cellen genaamd. Deze T-cellen kunnen de laatste leukemie cellen als ‘vreemd’ beschouwen en aanvallen. Maar ze kunnen ook juist de andere lichaamscellen van het kind aanvallen.. Dit noemen we graft-versus-host ziekte, wat veelal leidt tot darmschade en een levensbedreigende complicatie is.
Darmschade
Caroline Lindemans, stamceltransplantatiearts in het Prinses Máxima Centrum, onderzocht hoe de T-cellen het darmslijmvlies beschadigen. ‘De T-cellen in het donorbeenmerg scheiden een stofje uit dat darm-stamcellen beschadigen en zelfs vernietigen, waardoor er een langdurige schade aan de darm is. Als dit gebeurt gaan we behandelen met meer afweer onderdrukkende medicijnen zoals Prednison. ‘Maar de behandelingen die we nu geven om de T cellen te remmen werken niet goed genoeg. Er overlijden nog te veel kinderen aan graft-versus-host ziekte.’
‘Het overlijden van een kind aan graft-versus-host is verschrikkelijk,’ zegt Caroline Lindemans ‘De darmschade veroorzaakt zeer ernstige diarree, waardoor het kind meer en meer verzwakt,’ vertelt Lindemans. ‘Ook is het voor ouders niet te bevatten dat ze, na het eindelijk onder controle krijgen van de kanker bij hun kind ook nog door ‘een andere hond’ gebeten kunnen worden. Dit zijn de meest schrijnende gevallen.’
Beschermen
Eerder onderzoek wees al uit dat een medicijn ruxolitinib T-cellen kan remmen. ‘Het wordt dan ook gebruikt voor de behandeling van ernstige graft versus host ziekte als niets anders meer lijkt te werken. ‘Maar wij vonden dat het ook de werking van het schadelijke stofje op het darmweefsel kan remmen,’ legt Lindemans uit. Lindemans en haar collega’s zagen een nieuwe toepassing voor het middel: ‘In plaats van te focussen op het remmen van het aanvallende immuunsysteem, kun je de behandeling ook richten op het beschermen van het weefsel dat aangevallen wordt.’ In het laboratorium bleek het darmslijmvlies beschermd te worden als het middel ruxolitinib eerder toegediend werd. ‘Vóórdat de darmcellen zijn beschadigd.’ legt Lindemans uit.
Publicatie
De bevindingen publiceerden Lindemans en haar collega’s in het vakblad Science Immunology. Het onderzoek werd uitgevoerd binnen het speerpunt Child Health en regenerative Medicine in het UMC Utrecht en in het Memorial Sloan Kettering Cancer Center. ‘We moeten nu onderzoeken of het ook werkt bij kinderen met graft-versus-host’, zegt Lindemans. ‘We hopen een klinische studie te starten om dit uit te zoeken.’
Link: https://immunology.sciencemag.org/content/4/42/eaaz6821.full