Het TP53-gen is één van de belangrijkste genen die met kanker te maken heeft: als het goed functioneert, remt het de groei van cellen die onder stress staan af – bijvoorbeeld bij chemotherapie. Maar in veel tumoren zitten foutjes in TP53, of ontbreekt het gen helemaal. Dat maakt dat deze cellen minder gevoelig zijn voor therapie. ALL-patiënten met deze mutaties hebben, vooral als de ziekte na behandeling terugkomt, meestal weinig baat bij de bestaande therapie. Zoals Frank van Leeuwen vertelt: ‘Deze hoog-risico vorm van leukemie is zeldzaam, maar dit is de groep patiënten waar het om gaat. Op dit moment kunnen we ze nog niet de juiste behandeling bieden.’
Sid Mulder was één van de gemiddeld 17 kinderen bij wie jaarlijks de hoog-risico vorm van ALL vastgesteld wordt. Hij overleed in 2018 op 17-jarige leeftijd aan de ziekte. Twee jaar daarna besloten zijn ouders dat ze wilden voorkomen dat anderen hetzelfde door moeten maken. Ze startten een inzamelingsactie en via social media haalden zij een mooi bedrag op: ruim €6750. Afgelopen maand, op de geboortedag van Sid, namen Frank van Leeuwen en Natasja Dors de cheque in ontvangst. Het geld draagt bij aan het onderzoek in de Van Leeuwen groep naar nieuwe manieren om TP53-ALL te behandelen.
Op zoek naar kwetsbaarheden
Van Leeuwen: ‘Alle tumoren hebben specifieke afhankelijkheden die je niet ziet bij andere cellen. De kunst is om erachter te komen wat die zwakke plekken precies zijn.’ In het onderzoek naar TP53-ALL bekijkt zijn groep hoe foutjes in TP53 de leukemiecellen beïnvloeden: de onderzoekers bestuderen bijvoorbeeld hoe die foutjes eiwitten in deze cellen veranderen. Ook is bekend dat TP53 een grote rol speelt in het metabolisme van cellen, de manier waarop ze energie en bouwstenen produceren. Volgens Van Leeuwen is het dus waarschijnlijk dat bij TP53-ALL kwetsbaarheden te vinden zijn op het gebied van cel metabolisme. Door die doelgericht te raken – allereerst in gekweekte cellen in het lab – hoopt hij TP53-ALL weer gevoelig te kunnen maken voor therapie.
Samen met de groep van Stefan Nierkens onderzoekt Van Leeuwen of foutjes in TP53 de aanmaak van een eiwit van het afweersysteem, CD19, beïnvloedt. Dat zou kunnen verklaren waarom CAR-T – een relatief nieuwe behandeling om de afweer van het eigen lichaam te herprogrammeren zodat het de kankercellen specifiek aanvalt – niet werkt bij TP53-ALL. ‘Dankzij steun voor onze research kunnen we onderzoeken waaróm deze hoog-risico vorm van ALL niet reageert op bestaande behandelingen,’ legt Van Leeuwen uit. ‘Dat is de eerste stap naar het tegengaan van resistentie tegen bestaande behandelingen, en uiteindelijk zelfs nieuwe therapieën.’