Maarten van der Weijden, voormalig Olympisch zwemkampioen en genezen van kanker, zamelde geld in voor kankeronderzoek. Elf onderzoeken waren gekoppeld aan een stad van de Friese Elfstedentocht. Hier zwom, liep of fietste hij naartoe.
Maud (17) kreeg begin 2022 de diagnose leukemie. Zwemmen, haar favoriete sport, ging niet meer. Na een fulltime verblijf van vier maanden en een stamceltransplantatie kreeg zij precies één jaar geleden de bloemenkraal. Samen met ‘Team Maud’ zwom ze mee met de Elfstedentriatlon. Ze zegt: ‘Ik zwem met Maarten mee om hem te helpen geld op te halen voor wetenschappelijk onderzoek omdat ik heel erg graag wil dat ALLE kinderen in het Máxima in de toekomst beter worden, net als ik.’
Effectievere behandeling van neuroblastoom
Neuroblastoom is een tumor van het sympathische zenuwstelsel die voornamelijk bij jonge kinderen voorkomt. Jaarlijks krijgen 25 kinderen in Nederland deze diagnose. Voor kinderen met een hoog-risico vorm is de prognose niet goed, minder dan de helft van de kinderen overleeft de ziekte. Nieuwe behandelingen zijn dan ook nodig.
Prof. dr. Max van Noesel, kinderoncoloog en onderzoeker over de studie die dankzij de Van der Weijden Foundation en Stichting Villa Joep start: ‘We gaan op zoek naar een nieuwe vorm van radioactieve behandeling. Hierbij vervangen we het radioactieve jodium dat op dit moment wordt gebruikt door het eveneens radioactieve astatine. De alfa-straling van astatine is zeer schadelijk voor de tumorcellen. Tegelijkertijd heeft het minder bijwerkingen en hoeft het kind niet meer in isolatie. Deze therapie heeft dus veel potentie en is minder belastend voor kind en ouders.’
In het dorp IJlst, gekoppeld aan dit onderzoek, was radiochemicus dr. Alex Poot samen met Leontine Heisen, oprichtster van Stichting Villa Joep, en Dagmar als moeder van voormalig neuroblastoom patiënt Youp. Poot: ‘Na een inspiratiesessie over het belang van dit onderzoek heeft Youp de stempel van IJlst aan Maarten gegeven. Vervolgens zijn we met hem meegevaren en zagen van dichtbij zijn inspanning om met tegenwind door de Friese wateren te zwemmen. Het was indrukwekkend om de toewijding van alle aanwezigen te zien om zo geld voor onderzoek tegen kanker in te zamelen.‘
Opsporen en eerder ingrijpen bij late effecten nierkanker
Jaarlijks wordt in Nederland bij ongeveer 35 kinderen een Wilms-tumor vastgesteld. Over het algemeen zijn de vooruitzichten goed, maar de behandeling van deze nierkanker is intensief. Vaak wordt naast chemotherapie een nier verwijderd en is bestraling van de buik of de longen nodig. Dit kan leiden tot nadelige late effecten bij kinderen die nierkanker hebben gehad.
Het onderzoek, mogelijk dankzij Maarten van der Weijden en KiKa, richt zich op het vinden van eenvoudige manieren om een verhoogd risico op schadelijke gevolgen op te sporen en verergering van de klachten te voorkomen. Prof. dr. Marry van den Heuvel-Eibrink, kinderoncoloog en onderzoekgroepsleider: ‘Als eerste stap gaan we na of de combinatie van behandelingen leidt tot langetermijngevolgen. Hiervoor analyseren we de gegevens van kinderen die tussen 1963 en 2002 van kanker zijn genezen. Daarna bekijken we de gegevens nog specifieker en maken we vergelijkingen met andere behandelprotocollen in de wereld. Zo hopen we aanknopingspunten te vinden die weer bruikbaar zijn voor kinderen die nu behandeld worden.’
Namens het onderzoeksteam waren dr. Geert Janssens, radiotherapeut, en junioronderzoekers Alissa Groenendijk en Melissa Bolier in Bolsward aanwezig. Ook zij namen deel aan een inspiratieprogramma waar ze vertelden over hun onderzoek. Bolier: ‘Hoogtepunt van het programma was voor mij de vierjarige Iris. Ondanks dat ze voor haar Wilms-tumor een ontzettend zwaar behandeltraject ondergaat, danste ze op het podium naast haar moeder. Heel mooi om haar veerkracht te zien.’
Nieuwe therapie voor specifieke leukemie
Ieder jaar krijgen zo'n 25 kinderen in Nederland de diagnose acute myeloïde leukemie (AML), een vorm van bloedkanker. Inmiddels overleeft 70% van de kinderen hun ziekte. Maar de chemotherapiebehandeling kan leiden tot bijwerkingen op de lange termijn. Daarom zijn slimmere, minder zware behandelingen nodig.
Met dit doel voor ogen hebben Prof. dr. Olaf Heidenreich en zijn onderzoeksteam vetbolletjes met een moleculaire schaar ontwikkeld. Deze vetbolletjes, ook wel nanondeeltjes genoemd, remt de productie van een eiwit. Heidenreich vertelt: ‘Dit eiwit wordt alleen aangemaakt in leukemiecellen, niet in gezonde cellen. Zonder dit eiwit kunnen leukemiecellen niet meer groeien. Wanneer deze schaar in de leukemiecellen wordt ingebracht, wordt de leukemie dus geremd. In deze nieuwe studie, die we dankzij Maarten van der Weijden en KiKa kunnen starten, optimaliseren we de samenstelling van de therapie om deze geschikt te maken voor kinderen met leukemie.’
Net als de andere onderzoekers was Heidenreich onder de indruk van de actie: ‘In Sloten aangekomen, was ik verrast en erg onder de indruk van de mensenmassa's, zowel vrijwilligers als toeschouwers. Maar ook van het verwachtingsvolle wachten op de komst van Maarten en het gejuich toen hij door Sloten zwom. Bijna net zo indrukwekkend was het aantal zwemmers dat Maarten tijdens deze etappe bijstond. Nog niet eerder zag ik zoiets bij een liefdadigheidsevenement. Het meest onder de indruk was ik van de toewijding, het uithoudings- en doorzettingsvermogen dat Maarten liet zien toen hij voorbij zwom.‘
Belang voor onderzoek
Heidenreich geeft aan dat het belang van Van der Weijden zijn elfstedentriatlon niet genoeg kan worden benadrukt: ‘Het is niet alleen de enorme hoeveelheid geld die het oplevert, maar het houdt ook de uitdagingen en de successen van onze inspanningen als onderzoekers om elk kind met kanker te genezen hoog op de publieke agenda. Wat hij, zijn team van vrijwilligers en de betrokken kinderen en ouders hier doen, is gewoonweg geweldig!’
Met de Elfstedentriatlon heeft Maarten van der Weijden €4,7 miljoen opgehaald voor kankeronderzoek. Dit deed hij niet alleen, 462 acties en 66 teams droegen bij aan de ruim 55.000 donaties die werden opgehaald.
Foto: Maarten van der Weijden Foundation