Dr. Dannis van Vuurden is hoofdonderzoeker en kinderoncoloog in het Prinses Máxima Centrum, gespecialiseerd in hersenstamkanker. Hij leidt de nieuwe studie, die met €2,5 miljoen gefinancierd wordt door de Hersenstichting. Van Vuurden legt uit: ‘De bloed-hersenbarrière is het natuurlijke beschermingsmechanisme van onze hersenen. Hij beschermt de hersenen voor schadelijke stoffen, maar houdt ook medicijnen tegen. De barrière staat dus letterlijk in de weg voor de behandeling van hersentumoren bij kinderen.’
In de nieuwe studie maken de onderzoekers gebruik van Focused-Ultrasound (FUS), een technologie waarbij de bloed-hersenbarrière tijdelijk geopend kan worden om medicijnen door te laten, zonder dat daar een operatie voor nodig is. Met deze technologie wil het team bestaande en nieuwe medicijnen onderzoeken. Hun vraag: zorgt de technologie ervoor dat medicijnen de hersenen beter bereiken, en leidt dat tot een effectievere behandeling?
Verschillende hersenaandoeningen
Als natuurlijk beschermingsmechanisme maakt de bloed-hersenbarrière de hersenen grotendeels ontoegankelijk voor medicijnen. Daarom zijn behandelingen voor veel verschillende hersenaandoeningen vaak niet effectief. Hersentumoren zijn de dodelijkste vorm van kanker bij kinderen. Ook bij bijvoorbeeld Alzheimer en de ziekte van Parkinson houdt de bloed-hersenbarrière effectieve behandeling tegen.
Het onderzoek van het Prinses Máxima Centrum wordt daarom uitgevoerd in nauwe samenwerking met UMC Utrecht, Amsterdam UMC, locatie VUmc en LUMC. Door in het FUS-onderzoek samen op te trekken met experts op het gebied van verschillende hersenaandoeningen, hoopt het team resultaat te boeken voor zo veel mogelijk groepen patiënten.
Van Vuurden: ‘De bloed-hersenbarrière is één van de belangrijkste obstakels in de zoektocht naar een goede behandeling voor hersentumoren bij kinderen, die we in veel gevallen nu nog niet kunnen genezen. Het doorbreken van die barrière met geluidstrillingen is mogelijk een belangrijke stap richting betere overleving en kwaliteit van leven voor kinderen met een hersentumor.’
Gerichte geluidstrillingen
FUS is een innovatieve, MRI-gestuurde technologie. Met uiterst precies gerichte geluidstrillingen en heel kleine belletjes in het bloed worden de bloedvaten in de hersenen tijdelijk geopend. Dat gebeurt precies op de juiste plek in de hersenen, zodat het medicijn dáár kan werken waar het nodig is. Een operatie om de schedel te openen is niet nodig. De techniek is in eerder onderzoek veilig gebleken en wordt momenteel in onder andere de Verenigde Staten en Canada in behandelstudies onderzocht. Nergens in Europa wordt deze techniek op deze manier toegepast.
In eerste instantie onderzoekt het team hoe de FUS-behandeling werkt bij kinderen en volwassenen met een kwaadaardige hersenstamtumor en bij mensen met de ziekte van Alzheimer. Uiteindelijk kan deze technologie ook voor meerdere andere hersenaandoeningen effectief zijn.
Enorme stappen
Merel Heimens Visser, directeur bestuurder van de Hersenstichting: ‘Hersenwetenschappers hebben de laatste jaren enorme stappen gezet. We kunnen de bloed-hersenbarrière nu heel lokaal openen en medicatie heel gericht op één plek toedienen. Door dit project te financieren, willen wij als Hersenstichting deze techniek ook in Nederland mogelijk maken.
‘De technologie zal worden ingezet bij de behandeling van hersentumoren en onderzocht worden op veiligheid bij de ziekte van Alzheimer. Maar nog meer hersenaandoeningen zoals de ziekte van Parkinson en depressies zouden we met deze techniek beter kunnen behandelen.’
Vierjarig onderzoek van start
Het onderzoek duurt ongeveer vier jaar. Eerst wordt de technologie klaargemaakt, zodat alles goed werkt. Daarna zullen zowel kinderen als volwassenen met een hersenstamtumor worden behandeld met deze nieuwe technologie.
Daarnaast wordt er zowel in het laboratorium als bij patiënten met de ziekte van Alzheimer getest of medicijnen veilig over de bloed-hersenbarrière kunnen worden gebracht. Ook volgen de onderzoekers hoe de medicijnen zich na FUS verder verspreiden door de hersenen.
Tegelijkertijd vindt er in het laboratorium een onderzoek plaats naar onder andere het afweersysteem van de hersenen bij hersentumoren en Alzheimer. In de toekomst zou dit afweersysteem mogelijk met FUS geactiveerd kunnen worden tegen deze ziektes. Ook wordt gekeken naar andere mogelijk effectieve medicijnen om deze hersenaandoeningen te behandelen met FUS. Deze medicijnen zouden dan in toekomstige vervolgonderzoeken bij patiënten onderzocht kunnen worden.
Dit onderzoeksproject is mede mogelijk gemaakt door enkele giftgevers: Piet Poortman Fonds, C en W de Boer, Stichting Sterk & Positief, JW Wegener Fonds in oprichting.