De meerderheid van de kinderen met acute lymfatische leukemie (ALL) geneest, maar een agressieve vorm van de ziekte die vooral bij baby’s voorkomt is soms nog moeilijk te behandelen. Bij deze vorm van ALL heeft de tumor een specifieke fout in het DNA: een zogenaamd MLL-fusiegen.
Voor leukemiecellen onmisbare voedingsstof
In onderzoek dat vandaag is gepubliceerd laat dr. Trisha Tee, voormalig promovendus in de Van Leeuwen-groep, zien dat deze MLL-leukemie, veel meer dan gezonde lichaamscellen, afhankelijk is van het aminozuur methionine. Deze voedingsstof, die veel voorkomt in eiwitrijk voedsel, is onmisbaar voor de groei van deze leukemiecellen.
Onderzoek met muizen met MLL-leukemiecellen laat zien dat de groei van de leukemiecellen geremd kan worden door het geven van een methionine-arm dieet. Ook blijkt een medicijn, een MAT2A remmer, dit dieet te kunnen vervangen. Medicijntesten in de ‘high-throughput screening’ faciliteit van het Máxima tonen aan dat de werking van dit medicijn versterkt wordt door het te combineren met een al veelgebruikt medicijn: een HDAC-remmer.
De resultaten van het preklinisch onderzoek geleid door dr. Frank van Leeuwen en dr. Laurens van der Meer is vandaag verschenen in Haematologica. Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt door KWF.
Celmetabolisme
Goed zicht op de verstoorde stofwisselingsprocessen in leukemiecellen lag aan de basis van dit onderzoek. Tee, die over dit onderzoek haar proefschrift schreef, vertelt: ‘Met de kennis dat dit type leukemiecellen afhankelijk is van methionine konden we op zoek naar een medicijn dat hierop aangrijpt. Toen we zagen dat daardoor tumorgroei remt, zijn we op zoek gegaan naar manieren om dit effect te versterken. Enkele honderden medicijnen die al gebruikt worden bij de behandeling van kanker hebben we op de MLL-fusie leukemiecellen in de screening faciliteit getest. Vervolgens zagen we dat een van de gevonden combinaties ook het gewenste doelgerichte effect had op de groei van dit type leukemie in muizen.’
Van der Meer vult aan: ‘Ook al gaat het om een preklinische studie, onze resultaten laten zien dat ingrijpen in het metabolisme van de tumor een potentieel effectieve therapie is. Daarbij hopen en verwachten we dat deze doelgerichte therapie, in tegenstelling tot veel van de chemotherapie, geen lange termijn bijwerkingen heeft.’
Volgende stappen
Vervolgonderzoek en klinische studies zijn nodig om te bepalen of deze medicijncombinaties in de behandeling opgenomen kunnen worden. Zo is methionine-vrije voeding al goedgekeurd en beschikbaar voor baby’s met een aangeboren stofwisselingsziekte. Mogelijk kan dit ook onderdeel van de behandeling van kinderen met MLL-leukemie worden. Daarvoor moet eerst nog in het laboratorium worden onderzocht of een dergelijke metabole therapie kan worden gecombineerd met de gangbare chemotherapie of immunotherapie.
Ook de gevoeligheid van andere tumoren voor beperking van methionine wordt onderzocht. Onderzoek door de Van Leeuwen-groep liet zien dat de groei van neuroblastoom cellen wordt geremd met hetzelfde dieet. Ook studies bij volwassenen laten goede resultaten zien. Van Leeuwen: ‘De resultaten van ons onderzoek tonen aan dat ingrijpen in het metabolisme met medicijnen of een dieet zeer interessant en hoopvol is. Door dit verder te onderzoeken hopen we uiteindelijk de kans op genezing mét optimale kwaliteit van leven voor baby’s met deze agressieve vorm van leukemie en kinderen met andere vormen van kanker verder te verhogen.’