Bloed bestaat uit allerlei verschillende cellen. Al die verschillende cellen worden gemaakt door stamcellen in het beenmerg, in het binnenste van de botten. Dit zijn er meer dan een biljoen per dag. Bij kinderen met leukemie, bloedkanker, is er iets mis met de bloedaanmaak. Leukemiecellen delen en groeien ongeremd waardoor er geen ruimte meer is voor de gezonde bloedcellen. Bij sommige kinderen met leukemie is de beste behandeling een beenmergtransplantatie, of stamceltransplantatie.
Bloedaanmaak
‘Bij een beenmergtransplantatie vervangen we het zieke beenmerg van het kind door stamcellen uit het beenmerg van een gezonde donor’, vertelt dr. Mirjam Belderbos, kinderoncoloog en onderzoeksgroepsleider gespecialiseerd in stamceltransplantatie. ‘Als het goed is, vormen die nieuwe stamcellen weer een gezonde bloedfabriek in het beenmerg. Of de transplantatie gelukt is, zien we pas als er weer sprake is van gezonde bloedaanmaak. Wat er precies in het beenmerg gebeurt na een stamceltransplantatie begrijpen we nog niet goed.’
Dat is juist belangrijk om te weten, legt Belderbos uit, omdat een stamceltransplantatie niet bij alle kinderen even goed aanslaat. ‘Bij een klein deel van de kinderen groeien de stamcellen niet uit tot nieuwe bloedcellen. En er zijn kinderen bij wie de leukemie terugkomt, ondanks de stamceltransplantatie.’
Cellen in kaart
Nu heeft Belderbos onderzoeksubsidie verkregen van de European Research Council (ERC), een prestigieus financieringsprogramma van de Europese Unie. Ze zet de gelden in voor haar onderzoekslijn om beter inzicht te krijgen in hoe een stamceltransplantatie precies werkt. ‘Tegenwoordig bestaan er geavanceerde technieken om tienduizenden individuele cellen tegelijk in kaart te brengen. We willen deze technieken gebruiken om de stamcellen in hun eigen omgeving, het beenmerg, te analyseren. Dat doen we op verschillende momenten na stamceltransplantatie. Ook gaan we de situatie vergelijken bij succesvolle en mislukte transplantaties.’
In het onderzoek gaat de Belderbos groep de stamcellen, en de bloedcellen waartoe ze uitgroeien, nauwgezet volgen. Deels gebruiken ze materiaal van kinderen met kanker in de Biobank, en deels naar dat van kinderen die meedoen aan een klinische studie. Ze bekijken de cellen in verschillende fases, vroeg en laat na transplantatie. De onderzoekers gaan nauwkeurig kijken naar het RNA en de eiwitten in deze cellen. Zo kunnen ze bestuderen of een stamcel succesvol deelt, of juist wordt aangevallen door het immuunsysteem. Hiermee hopen de onderzoekers beter te begrijpen hoe de stamceltransplantatie aanslaat. En mogelijk vinden ze daardoor ook aanknopingspunten om die te verbeteren.
Trots
Belderbos is enorm trots op de beurs en op de leden van haar onderzoeksgroep. ‘Als jonge groepsleider voelt het geweldig om deze beurs te mogen ontvangen. Het is heel gaaf om te horen dat een internationaal vooraanstaande toekenningscommissie de potentie ziet van ons werk. De aanvraag was een team effort, dus het enthousiasme en de erkenning van de ERC is mooie ruggensteun voor ons onderzoek om stamceltransplantaties voor kinderen met kanker te verbeteren.’
Dr. Mirjam Belderbos ontvangt een ERC Starting Grant ter waarde van €1,5 miljoen. Deze financiering is bedoeld voor beginnende onderzoeksgroepsleiders om hun eigen onafhankelijke onderzoekslijn te ontwikkelen. Belderbos zal de steun gebruiken om talentvolle mensen in haar team te behouden en aan te trekken, en om de analyses van individuele cellen (single cell sequencing) en dataopslag te bekostigen.