Kinderen die van kanker genezen zijn, hebben op latere leeftijd vaak last van lange termijn bijwerkingen als gevolg van de verkregen chemo- en/of radiotherapie-behandeling. Dit worden ook wel late effecten genoemd. Kenmerkend hiervoor zijn onder andere symptomen van vroegtijdige veroudering en vermindering van de neurocognitieve functies, zoals concentratie, geheugen en andere aan denken gerelateerde functies.
Vonk legt uit wat haar onderzoeksplannen zijn: ‘Behandeling met chemo- en radiotherapie veroorzaakt schade aan ons DNA. Gelukkig zijn de behandelingen vaak succesvol, maar bij sommige kinderen is de schade zo hoog, dat het herstel hiervan niet efficiënt genoeg is en de DNA-schade zich opstapelt. Deze ophoping van DNA-schade is vergelijkbaar met hoe we dit tijdens veroudering en bij mensen met dementie zien gebeuren. Uit ons onderzoek weten we dat de opstapeling van DNA-schade de correcte aanmaak van eiwitten, de signaalstoffen en bouwstenen van ons lichaam, verstoort. In dit project onderzoek ik de gevolgen van DNA schade op de eiwithuishouding in het brein.’
Meer inzicht in onderliggende mechanismen
ZonMW financiert de studie vanuit hun Onderzoeksprogramma Dementie. De verwachting is dat het onderzoek ook inzicht geeft in het ontstaan en verloop van dementie, omdat er veel overeenkomsten zijn tussen het ontstaan van ouderdomsziekten van het brein en de neurocognitieve bijwerkingen.
Vonk: ‘Specifiek ga ik bekijken hoe de communicatie tussen de verschillende celtypen van het brein worden beïnvloed. Hoe draagt dit mogelijk bij aan het ontstaan van schadelijke samenklonteringen van eiwitten? En hoe kan dit uiteindelijk leiden tot zenuwdood met vroegtijdige veroudering en vermindering van neurocognitieve functies? De resultaten die ik verwacht zullen meer inzicht geven in de onderliggende mechanismen van late neurocognitieve effecten in ‘survivors’ van kinderkanker. Daarnaast kan ons onderzoek helpen om het ontstaan van dementie bij ouderen in meer detail te begrijpen.’
Nationale dementiestrategie
Vanuit de Hoeijmakers groep voert Vonk haar onderzoek uit als onderdeel van een netwerk van Nederlandse neurowetenschappers genaamd MODEM (Mechanisms Of DEMentia). Onder leiding van hoogleraar neurobiologie Guus Smit van de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoekt deze groep welke ziektemechanismen ten grondslag liggen aan de eerdergenoemde late effecten en dementie, zoals de ziekte van Alzheimer (AD), fronto-temporale dementie (FTD), en vasculaire dementie.
Naast onderzoeksinstituten nemen ook onderwijsinstellingen, zorgverleners, en het bedrijfsleven deel aan het consortium. Hierdoor kan nieuwe kennis ook snel de kliniek en bedrijven die werken aan nieuwe behandelingen bereiken. Het Onderzoeksprogramma Dementie is onderdeel van de Nationale Dementiestrategie 2021-2030 van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.