3D-brillen
Immunotherapie met in het laboratorium aangepaste T-cellen, een soort witte bloedcel, is een type behandeling die sommige kinderen met bloedkanker in het Máxima ontvangen. Hierbij valt het eigen afweersysteem, in dit geval de aangepaste T-cellen, de tumorcellen aan en ruimt deze op. Dr. Florijn Dekkers, senior onderzoeker in de groep van dr. Anne Rios, ontwikkelde samen met andere onderzoekers een technologie die de activiteit van cellen driedimensionaal (3D) in beeld brengt. De aanwezigen in de zaal keken, met 3D-bril op, ademloos toe hoe recht voor hun neus een tumorcel door een T-cel vernietigd werd. Niet alleen spectaculair, maar ook voor de wetenschappelijke wereld een doorbraak, omdat dit onderzoek naar gedrag en de activiteit van cellen via beeld mogelijk maakt. ‘We hebben in beeld gebracht hoe T-cellen uit een immunotherapie een in het lab opgekweekte organoïde, of minitumor, aanvallen. We zagen dat sommige T-cellen heel actief waren en andere juist veel minder. Daar leren we heel veel van. Daarnaast geeft het ons mogelijk ook de kans om een therapie effectiever en dus ook beter te maken door de actiefste cellen samen te voegen. Dit onderzoeken we nu verder met als uiteindelijke doel om deze toepassing van het lab naar de kliniek te brengen.’
Alle tumoren in beeld
Beelden, in dit geval scans, spelen ook bij Prof. dr. Max van Noesel een belangrijke rol in zijn dagelijkse werk. Als kinderoncoloog en onderzoeker richt hij zich op theranostics, een samenvoeging van therapie en diagnostiek, bij de behandeling en diagnostiek van kinderen met neuroblastoom. Hij vertelde hoe hij op tumorcellen aanwezige specifieke eiwitten gebruikt om radioactieve stoffen te binden. De ontstane geladen eiwitten kunnen dan zichtbaar worden gemaakt op een radioactieve PET-scan. Ook kan een zwaardere radioactieve stof gebruikt worden als interne tumorbestraling. ‘Op verschillende soorten solide tumoren, waaronder neuroblastoom, hebben we bruikbare specifieke eiwitten gevonden en kunnen we een in het laboratorium aangepast radioactief antilichaam laten binden. Hiermee brengen we met een PET-scan de tumorcel in beeld of behandelen we het kind doordat de tumor wordt aangevallen. Zo kan ook het succes van de behandeling in beeld worden gebracht: als de bestraling lukt, laat de PET-scan minder tumorcellen zien.’ In de volwassenen oncologie wordt deze technologie al langer toegepast. Prof. Max van Noesel en zijn collega’s in het Máxima en UMC Utrecht onderzoeken mogelijke verbeteringen en de vertaling van deze methodes naar toepassing bij kinderen.
Hologrammen en lichtgevende tumoren
In 2021 werd bij 237 kinderen, één derde van het totale aantal kinderen met kanker dat jaar, een solide tumor vastgesteld. Zij starten het behandeltraject bijna altijd met chemotherapie om de tumor onder controle te krijgen. Daarna volgt vaak een operatie. Prof. dr. Marc Wijnen is chirurg en onderzoekgroepsleider en vertelde over hoe belangrijk beelden van de tumor en het orgaan zijn tijdens en voorafgaand aan de operatie. ‘Een solide tumor verweeft zich vaak met het orgaan. Tijdens de operatie moeten we dus heel voorzichtig te werk gaan om de tumor weg te snijden met zo min mogelijk beschadiging van het orgaan en de bloedvaten. Een goede voorbereiding is hierbij erg belangrijk. Dankzij siliconen modellen en Augmented Reality (AR) waarbij het orgaan mét tumor voor ons in de ruimte zweeft hebben we een veel beter beeld van de situatie in vergelijking met de scans die we voorheen gebruikten. Hierdoor weten we beter wat ons te wachten staat tijdens de operatie en kunnen we beter en sneller de tumor weghalen. Het kind is daardoor minder lang onder narcose en heeft minder kans op complicaties.’ Niet alleen voorafgaand, maar ook tijdens de operatie spelen nieuwe beeldvormingstechnieken een rol. Zo kunnen chirurgen een zogenaamde HoloLens dragen, waarmee ze de tumor als hologram op het orgaan projecteren. Daarnaast onderzoekt Prof. Marc Wijnen met zijn collega’s of zij tumorcellen tijdens de operatie kunnen laten oplichten met behulp van fluorescentie. Hiervoor ontvingen zij eerder dit jaar financiering vanuit het KWF.
Terugkijken
Het is mogelijk om de presentaties van Florijn Dekkers en Max van Noesel terug te kijken via onderstaande links. Vanwege gegevensbescherming is het niet mogelijk om de presentatie van Marc Wijnen terug te kijken.
Florijn Dekkers - Kankercellen onder de microscoop
Max van Noesel - Theranostics
Kanker in beeld was het thema van de derde en laatste wetenschapsavond in 2022. In 2023 organiseert het Máxima een nieuwe serie. De aankondiging wordt gedeeld via de website en onze social media kanalen.