Het Prinses Máxima Centrum ontvangt €1 miljoen van KWF voor twee onderzoekslijnen. Daarmee steunt KWF onderzoek van dr. Frank van Leeuwen naar een nieuwe, doelgerichte behandelstrategie voor baby’s met acute lymfatische leukemie. Prof. dr. Marc Wijnen besteedt het geld aan een vroege klinische studie naar betere operaties voor neuroblastoom met behulp van lichtgevend tumorweefsel.
De nieuwste ronde subsidietoekenningen van KWF is vandaag bekend gemaakt. In totaal zijn 19 onderzoeken gefinancierd in de KWF subsidieronde voor onderzoek in de fase van Ontwikkeling & Implementatie.
Doelgerichte therapie voor baby’s met leukemie
De meerderheid van de kinderen met acute lymfatische leukemie (ALL) geneest. Maar een agressieve vorm van de ziekte die meestal bij baby’s voorkomt is nog moeilijk te behandelen. Bij deze vorm van ALL zit er een specifieke fout in het DNA: een zogenaamd MLL-fusiegen. In eerder onderzoek ontdekte de groep van Frank van Leeuwen dat deze MLL-leukemie, veel meer dan gezonde lichaamscellen, afhankelijk is van methionine. Deze voedingsstof is een aminozuur die onmisbaar is voor celgroei, en die je hoofdzakelijk via je voeding binnenkrijgt.
‘De vraag is nu of we het verschil in afhankelijkheid van methionine kunnen uitbuiten in de vorm van een behandeling,’ zegt Van Leeuwen. Het door KWF gesteunde onderzoek voert hij uit met collega’s dr. Ronald Stam en dr. Laurens van der Meer. ‘We willen uitzoeken of we de groei van de leukemie kunnen remmen door beperking van de methionine-opname. Dit kan ofwel met een methionine-beperkend dieet door restrictie in de voeding, of met een medicijn dat methionine afbreekt. Ook willen we kijken of er doelgerichte medicijnen zijn waardoor de leukemiecellen nóg gevoeliger worden voor dat tekort aan methionine. Zo zouden we deze behandelstrategie nog effectiever kunnen maken. We verwachten dat deze vorm van behandelen effectief zal zijn, en veel minder schadelijke bijwerkingen heeft dan de nu gebruikte chemotherapie.’
Het onderzoek van Van Leeuwen en collega’s vindt nu nog plaats met behulp van cellen in het lab, en in studies met muizen. Van Leeuwen: ‘Methionine-vrije voeding is al goedgekeurd en beschikbaar voor baby’s. Als we in laboratoriumonderzoek inderdaad kunnen aantonen dat onze aanpak werkt, kunnen we de nieuwe behandelstrategie relatief snel inzetten voor baby’s met deze moeilijk te behandelen vorm van leukemie.’
Opereren met behulp van lichtgevend tumorweefsel
Neuroblastoom is een tumor van het zenuwstelsel die vooral bij kinderen jonger dan zes jaar voorkomt. Kinderen worden behandeld met een combinatie van chemotherapie, immunotherapie en een operatie. De operatie is moeilijk: bij vier van de tien kinderen is er sprake van een complicatie. Ook is het bijna altijd zo dat er toch tumorweefsel achterblijft na de operatie.
De onderzoeksgroep van Marc Wijnen heeft in samenwerking met de Rios-groep een manier ontwikkeld om het neuroblastoomweefsel op te lichten. Een fluorescerend stofje bindt zich aan een ‘vlaggetje’, GD2, dat veel op neuroblastoomcellen zit. Met een speciale camera wordt het neuroblastoomweefsel verlicht zichtbaar voor de chirurg, de zogenaamde fluorescentie-geleide chirurgie. Marc Wijnen, onderzoeksgroepsleider en kinderchirurg: ‘Zo kunnen wij als chirurg nauwkeuriger het verschil zien tussen neuroblastoom- en gezond weefsel. Daarmee hopen we zoveel mogelijk tumorweefsel te verwijderen met zo min mogelijk schade aan de gezonde weefsels – en het aantal complicaties te verminderen. De KWF-subsidie maakt een vroege klinische studie mogelijk.’
In deze fase I/II studie kijken de onderzoekers dan ook naar de veiligheid en juiste dosis van het stofje dat de neuroblastoomcellen oplicht. Een grotere, wereldwijde studie met meer kinderen is nodig om vast te stellen of fluorescentie leidt tot betere operaties. Wijnen: ‘We hopen te laten zien dat fluorescentie inderdaad helpt om neuroblastoomcellen op te sporen bij de operatie. Met dit onderzoek zetten we een belangrijke stap naar operatieve behandeling op maat voor kinderen met neuroblastoom.’