Jaarlijks wordt bij tien tot veertien kinderen de hoog risico variant van neuroblastoom vastgesteld. Ongeveer de helft van deze kinderen geneest niet. Onderzoek naar nieuwe behandelmogelijkheden is dan ook van groot belang. De neuroblastoomcellen zijn zogenaamde embryonale tumorcellen, gevormd toen het kind nog in de buik bij de moeder zat. Cornel legt uit: ‘Normaalgesproken rijpen deze cellen uit en verdwijnen ze. Soms gaat dit echter mis en blijven de cellen in het lichaam. Doordat ze hier niet horen missen ze herkenningspunten voor het afweersysteem en groeien ze ongeremd door.’
5.000 bestaande medicijnen getest
Eerder onderzoek toonde aan dat met behulp van cytokines, kleine stofjes die signalen tussen cellen doorgeven, het MHC-I herkenningspunt voor afweercellen op de cellen verschijnt. Dit ‘vlaggetje’ op de cel is erg belangrijk voor T-cellen, die niet alleen de kankercellen aanvallen, maar door herkenning ook immunologisch geheugen aan kunnen maken. Dit ‘geheugen’ zorgt ervoor dat overgebleven tumorcellen maanden tot jaren later alsnog kunnen worden opgeruimd door het immuunsysteem en zo terugkeer van kanker voorkomen. Deze cytokines hebben echter veel bijwerkingen. Cornel is daarom op zoek gegaan naar een ander, minder schadelijk middel met hetzelfde effect. ‘Met behulp van robots in het Prinses Máxima Centrum en het UMC Utrecht heb ik het effect van ruim 5.000 bestaande medicijnen op tumorcellen getest. Eén groep geneesmiddelen, de histon deacetylase remmers, allerlei immunologische herkenningspunten, waaronder MHC-I, verschijnen. Door daarna per medicijn te kijken naar de hoeveelheid verschenen MHC-I eiwitten kon ik Entinostat aanwijzen als een interessante kandidaat.’
Immunotherapie
Afweercellen weten dus wanneer zij in actie moeten komen doordat zij ‘vlaggetjes’ op foute cellen herkennen. De aanwezigheid van deze immunologische herkenningspunten zijn dan ook noodzakelijk om immunotherapie met bijvoorbeeld aangepaste T-cellen, zoals CAR-T en TCR T-cellen, en antilichamen als behandeling optimaal te kunnen inzetten. Deze type behandelingen met behulp van het eigen afweersysteem zijn zeer hoopgevend vanwege de doelgerichte aanval en de beperkte bijwerkingen. ‘De neuroblastoom tumorcellen zijn nu nog slecht herkenbaar voor met name T-cellen. Als volgende stap wil ik dan ook de werking van Entinostat in combinatie met verschillende bestaande en nieuwe soorten celtherapieën onderzoeken. Interessante kandidaten van afweercellen moeten uiteindelijk wel geprogrammeerd worden om neuroblastoomcellen te herkennen. Dit zou dan gebeuren in de clean rooms die dankzij Missie 538 worden gebouwd.’
Samenwerking
Cornel maakt onderdeel uit van de onderzoeksgroep van dr. Stefan Nierkens en is werkzaam in zijn onderzoeksgroep in zowel het Máxima als het UMC Utrecht. Daarnaast werkt ze binnen het Máxima met diverse onderzoeksgroepen samen: ‘Voor mijn experimenten heb ik veel gebruik gemaakt van neuroblastoom organoïden,een soort mini-tumoren, ontwikkeld door de Molenaargroep. Samen met de Van Heeschgroep werk ik daarnaast aan een project om met nieuwe, geavanceerde technieken extra tumor-specifieke aangrijpingspunten te vinden om in de toekomst nieuwe, verbeterde immunotherapieën te kunnen ontwikkelen.
Als postdoctoraal onderzoeker in het Máxima zal Cornel zich bezig blijven houden met tumorimmunologie bij kinderen en vervolg geven aan haar onderzoek. ‘De tumorcellen van kinderen zijn zo anders vergeleken met die van volwassenen. Er is nog heel veel te leren en ik zie het echt als mijn missie om hieraan bij te dragen.’
Het onderzoek van Annelisa Cornel is mogelijk gemaakt dankzij financiering door Villa Joep. Deze stichting is opgericht ter nagedachtenis aan het overlijden van Joep op 4-jarige leeftijd aan neuroblastoom.